کتاب مقدمه دیوان حافظ شیرازی

کتاب مقدمه دیوان حافظ شیرازی

سیدابوالقاسم انجوی شیرازی ‏ (۱۳۰۰ شیراز – ۲۵ شهریور ۱۳۷۲ تهران) از پژوهشگران ادبی ایران است. دیوان حافظ شیرازی با تصحیح انجوی شیرازی به زعم برخی حافظ‌شناسان کامل‌ترین دیوان است؛ زیرا وی گونه‌ها و روایات مربوط به اشعار حافظ را گردآوری و ارائه کرده ‌است. دیوان حافظ که مشتمل بر حدود ۵۰۰ غزل، چند قصیده، دو مثنوی، چند قطعه و تعدادی رباعی است، تاکنون بیش از چهارصد بار به اشکال و شیوه‌های گوناگون، به زبان فارسی و دیگر زبان‌های جهان به‌ چاپ رسیده ‌است. نکته خاصی که در دیوان حافظ وجود دارد، کثرت نسخه‌هایی با مفردات و واژه‌های گوناگون است که این خصیصه باعث بروز تصحیحات متعدد و گاه متناقض هم در بین مصححان می‌شود.

از تصحیح های قابل اعتنا و معتبر دیوان خواجه، کار ارزنده ی مرحوم انجوی شیرازی ست. ایشان پس از اولین چاپ تصحیح خود، به آن اکتفا نکرد و جهت هر چه منقح تر ساختن دیوان حافظ کوشید. جلسه ای هفتگی با برخی دوستان و صاحب نظران و پژوهشگران از جمله حسینعلی هروی، ولی الله درودیان، مصطفا مقربی و… در منزل خود به راه انداخت تا در نهایت چاپ مجدد دیوان را ارائه داد.

مهدی پرهام مقدمه ای بر این چاپ نوشته و بر اهمیت این موضوع تاکیده کرده است که مصحح دیوان حافظ نه فقط پژوهشگری زبردست، که شیرازی هم باید باشد تا به گویش مردم شیراز و اصطلاحات شان واقف و مسلط باشد. چند نمونه هم در اختلاف نسخ مصحح های مختلف آورده که بسیار قابل توجه است. در این میان، طرفه ی این مثال ها بیت زیر است:

سایه ای بر دل ریشم فکن ای گنج روان

که من این خانه به سودای تو ویران کردم

در بیشتر نسخ، به جای “گنج روان” ، “گنج مراد” ضبط شده اما انجوی، “گنج روان” آورده است. توضیحی که مهدی پرهام می دهد، خواندنی ست. او می گوید از دیرباز میان مردم شیراز افسانه ای رایج بوده که خسرو پرویز گنج فراوانی زیر شهر شیراز دفن کرده است و صدای سکه های آن برخی اوقات شنیده می شود و از این رو، آن را “گنج روان” می خواندند.

مردم ساده دل و خرافاتی، هر زمان صدای سکه از زمین یا دیوارهای خانه می شنیدند، گمان می بردند گنج خسرو پرویز را یافته اند و زمین را می شکافتند تا به آن برسند و به خاطر این ساده لوحی، خانه شان هم خراب می شده است. حال بیت را با دانستن این داستان دوباره بخوانیم:

سایه ای بر دل ریشم فکن ای گنج روان

که من این خانه به سودای تو ویران کردم

سید ابوالقاسم انجوی شیرازی ‏ (۱۳۰۰ شیراز – ۲۵ شهریور ۱۳۷۲ تهران) معروف به نجوا از پژوهشگران ادبی ایران است دیوان حافظ شیرازی با تصحیح انجوی شیرازی به زعم برخی حافظ شناسان کامل‌ترین دیوان است زیرا وی گونه‌ها و روایات مربوط به اشعار حافظ را گردآوری و ارائه کرده‌است

دیوان حافظ که مشتمل بر حدود ۵۰۰ غزل، چند قصیده، دو مثنوی، چندین قطعه و تعدادی رباعی است، تاکنون بیش از چهارصد بار به اشکال و شیوه‌های گوناگون، به زبان فارسی و دیگر زبان‌های جهان به‌ چاپ رسیده‌است.

شاید تعداد نسخه‌های خط٧ی ساده یا تذهیب‌ شده آن در کتابخانه‌های ایران، افغانستان، هند، پاکستان، ترکیه و حتی کشورهای غربی از هر دیوان فارسی دیگری بیشتر باشد.

نکته خاصی که در دیوان حافظ وجود دارد، کثرت نسخه‌هایی با مفردات و واژه‌های گوناگون است که این خصیصه باعث بروز تصحیحات متعدد و گاه متناقض هم در بین مصححان می‌شود.